Wie werkt in de nieuwsmedia, zal in het nieuwste Digital News Report van het Reuters Institute for the Study of Journalism weinig vinden om vrolijk van te worden. De jaarlijkse internationale studie legt 46 landen van over heel de wereld onder de loep, waaronder België. In ons land werden 2.000 mensen ondervraagd tussen midden januari en midden februari.

In Vlaanderen is het aantal mensen die minstens één keer per dag het nieuws volgen (via gelijk welk kanaal) met 10% gedaald in vergelijking met vorig jaar, naar 71%. Daarmee versnelt een al jaren aanhoudende dalende trend. Online media zijn de belangrijkste nieuwsbron voor 49% van de Vlamingen, de televisie is het belangrijkst voor 48%. Gedrukte media (kranten en tijdschriften) vallen fors terug: nog 27% maakt er wekelijks gebruik van, in vergelijking met 36% een jaar eerder.

Wantrouwen

Het nieuws wordt steeds meer gewantrouwd en dat is een internationale trend. 51% van de Vlamingen heeft over het algemeen vertrouwen in ‘het meeste’ nieuws, vorig jaar was dat nog 57% en in 2016 zo’n 60%. ‘We zijn dus in enkele jaren tijd gegaan van een ruime meerderheid die vertrouwen had in het nieuws, naar bijna 50% dat géén vertrouwen heeft, dat is verontrustend’, zegt professor media en journalistiek Ike Picone (VUB), wiens team de Belgische poot van het onderzoek uitvoerde.

In het Franstalige landsgedeelte is het nog erger gesteld met dat vertrouwen: slechts 36% vindt daar dat het meeste nieuws meestal te vertrouwen is. ‘Het is duidelijk dat het vertrouwen in de instellingen daalt in alle westerse landen, en de media delen in de klappen’, zegt Picone.

Maar als er wordt gepeild naar specifieke nieuwsmerken, dan zien de cijfers er wat hoopgevender uit. Het VRT Nws journaal geniet het vertrouwen van 76% van de bevolking en is daarmee koploper, het VTM Nieuws scoort 71%. De Vlaamse kranten genieten allemaal het vertrouwen van tussen de 62 en de 70% van het publiek, met De Standaard (70%) als koploper net voor De Tijd (69%).

Plafond

Het aantal Vlamingen dat betaalt voor online nieuws, is enkele jaren rond de 12% blijven hangen, maar begon in de corona-periode te groeien naar 16,2% in 2021 en zelfs 18,4% in 2022. Die stijging blijft niet duren. In de nieuwste studie zegt nog maar 16,1% in het afgelopen jaar betaald te hebben voor online nieuws. Het kan volgens de onderzoekers een tijdelijke terugval zijn door de economische omstandigheden, maar kan er ook op wijzen dat een plafond is bereikt.

En voor de nieuwsmedia is de situatie nog net iets erger dan dat cijfer laat uitschijnen. Want binnen die stagnerende groep betalende nieuwsgebruikers, is het percentage dat twee of meer abonnementen neemt, gedaald. De ongeveer 16% die betaalt voor online nieuws, zit net onder het gemiddelde voor de westerse landen (17%).

Het wantrouwen tegenover nieuws is het grootst bij mensen die hun nieuws vooral op sociale media vinden. En dat is een (licht) groeiende groep.

Welke sociale media mensen gebruiken om nieuws te vinden, is aan het verschuiven. Facebook neemt al enkele jaren stelselmatig af in belang als bron van nieuws. Dat is volgens de onderzoekers gedeeltelijk omdat Facebook bewust de aanwezigheid van politieke berichtgeving tracht te beperken, maar ook deels omdat jongeren een voorkeur hebben voor sociale media die op video zijn gebaseerd, zoals Youtube en Tiktok.

Media op Tiktok

Internationaal zegt 28% van de ondervraagden toch nog steeds dat ze in de afgelopen week Facebook hebben gebruikt voor nieuws, Youtube volgt met 20% en Whatsapp met 16%. De twee sociale media die groeien als bron van nieuws zijn Instagram (net als Facebook en Whatsapp eigendom van Meta) en vooral Tiktok. Bij mensen tussen 18 en 24 jaar gebruikt 20% Tiktok voor nieuws, op de hele bevolking is dat maar 6%.

Die groeiende rol van Tiktok als nieuwsbron voor jongeren heeft de jongste jaren traditionele media (ook De Standaard) verleid om actief te worden op de app. Volgens Picone is dat belangrijk voor die media om jongeren ‘toch minstens in contact te brengen met het nieuwsmerk’.

Lees ook

 Een jaar voor de verkiezingen: de bokswedstrijd op Tiktok is begonnen